anasayfa7.3.1 Kapsam
Bu deney, silindir şekilli sertleşmiş beton deney numunelerinin yarmada çekme dayanımının tayini için
yapılır.
Yarmada çekme dayanımı küp ve prizma şekilli numuneler kullanılarak da tayin edilmektedir.
7.3.2 Prensip
Silindir şekilli deney numuneleri, uzunluğu boyunca dar bir alana, basınç yükü uygulanarak yüklenir.
Yükleme doğrultusuna dik doğrultuda oluşan çekme kuvveti sonucunda, numunedeki çekme gerilmesi
parçalanmaya yol açar.
7.3.3 Cihazlar
7.3.3.1 Deney makinası, TS EN 12390-4’e uygun olan.
Küp veya prizma şekilli numunelere deney uygulanması esnasında, bilinen düz yükleme plâkaları
yerine eğri (yarım daire kesitli) çelik yükleme parçaları kullanılabilir.
7.3.3.2 Sabitleme cihazı, (zorunlu değil), numune ve sıkıştırma şeridini konumunda tutmak için.
Sabitleme cihazı, deney esnasında numunede oluşacak şekil değişimini engellememelidir.
Not – Silindir numuneler için uygun sabitleme cihazı Şekil 1’de gösterilmiştir.
7.3.3.3 Sıkıştırma şeridi, TS EN 316’ya uygun,yoğunluğu ±900 kg/m3 ve genişliği (a) = (10±1) mm,
kalınlığı (t) = (4±1) mm ve uzunluğu, deney numunesine temas boyundan daha fazla olan, sert
mukavva’dan yapılmış. Sert mukavva sıkıştırma şeridi, bir defa kullanıldıktan sonra atılır, tekrar
kullanılmaz.
Şekil 1- Silindir şekilli numunelerin deneyinde kullanılan sabitleme cihazı
7.3.4 Deney numuneleri
7.3.4.1 Genel
Deney numuneleri, TS EN 12390 -1’e uygun, silindir şekilli olmalıdır. Ancak boy/çap oranı, 1 ilâ 2
arasında olan karot numuneler de kabul edillir. Kalıplara dökülerek hazırlanan numuneler, TS EN
12350-1 ve TS EN 12390-2’ye uygun olmalıdır.
7.3.4.2 Deney numunelerinin düzeltilmesi
Deney numunesinin boyut veya şekillerinin, verilen toleransları geçmesi nedeniyle TS EN 12390-1’e
uygun olmaması halinde, numuneler reddedilmeli veya aşağıda verilen işlemlerle düzeltilmelidir.
– Düzgün olmayan yüzeyler, aşındırma işlemiyle düzeltilmelidir,
– Açıdan sapma, kesme ve/veya aşındırma işlemiyle düzeltilmelidir.
7.3.4.3 İşaretleme
Sabitleme cihazı kullanılarak numunenin merkezlemesi sağlanmıyorsa, yük uygulama yerlerini
belirlemek üzere, numune boyunca iki çizgi çizilmelidir. Bu çizgiler, eksenel düzlemde, çapın her iki
tarafına karşılıklı olarak, silindirin yan yüzlerine çizilmeli ve uçları, yükleme yerlerinin belirlenebilmesi
için, alt ve üst tabanda birleştirilmelidir
154
7.3.5 İşlemler
7.3.5.1 Deney numunelerinin hazırlanması
Su içerisinde bekletilen numuneler, deney için sudan çıkartıldıktan sonra, yüzeylerindeki fazla su,
deney makinesine yerleştirilmeden önce, silinerek temizlenmelidir.
Sabitleme cihazı, sıkıştırma şeritleri, yükleme parçaları ve başlıklarının yükleme temas yüzeyleri
silinerek temizlenmelidir. Deney numunesinin, sıkıştırma şeritlerinin temas edeceği yüzeylerindeki
herhangi gevşek tane veya diğer fazlalık malzeme alınmalıdır.
7.3.5.2 Deney numunelerinin yerleştirilmesi
Deney numunesi, tercihan sabitleme cihazı kullanılarak, makinaya tam merkezlenmek suretiyle
yerleştirilmelidir. Sıkıştırma şeritleri ve gerekliyse yükleme parçaları, numunenin yükleme düzleminde
üst ve alt kısmı boyunca dikkatlice yerleştirilmelidir.
Makinanın alt ve üst yükleme başlıklarının, yükleme esnasında birbirine paralel olması sağlanmalıdır.
7.3.5.3 Yükleme
Numuneye yükün ilk uygulanması esnasında, numunenin sabitleme cihazı veya geçici mesnetler
yardımıyla ayarlanan merkezlenmiş konumunu muhafaza etmesi sağlanmalıdır.
Yükleme hızı, 0,04 MPa/s (N/mm2.s) ilâ 0,06 MPa/s (N/mm2.s) arasında sabit gerilme hızı sağlanacak
şekilde ayarlanmalıdır. Yük, sabit hızda arttırılarak, darbe etkisi oluşturulmadan, seçilen yükleme
hızının ±% 1 sapma sınırları içerisinde kalması sağlanarak, numune kırılıncaya kadar kesintisiz
uygulanmalıdır.
Not – Deney makinasında uygulanması gerekli yükleme hızı, aşağıda verilen eşitlikle bulunur :
R Gerekli yükleme hızı, N/s,
L Numune boyu, (Şekil 2) mm,
D Numunenin seçilmiş en kesit boyutu, mm,
s Gerilme artış hızı, MPa/s (N/mm2/s),dir.
Deneyde, otomatik kontrollu deney makinesi kullanılması halinde, yükleme hızının sürekli sabit kalıp
kalmadığı periyodik olarak kontrol edilmelidir.
Yük göstergesinde ulaşılan en büyük yük kaydedilir.
7.3.6 Sonuçların gösterilmesi
Yarmada çekme dayanımı, aşağıda verilen eşitlik kullanılarak hesaplanır :
Yarmada çekme dayanımı en yakın 0,05 Mpa (N/mm2)’ye yuvarlatılarak gösterilmelidir.
Yarmada çekme dayanımının küp veya prizma şekilli numune kullanılarak tayini
Küp veya prizma numuneler, uzunluğu boyunca dar bir alana, basınç yükü uygulanarak yüklenir.
Yükleme doğrultusuna dik doğrultuda oluşan çekme kuvveti sonucunda, numunedeki çekme gerilmesi
parçalanmaya yol açar.
155
Şekil 2 – Eğri yükleme parçası
Not – Prizma şekilli beton numunelerde bulunan sonuç, aynı betondan hazırlanmış silindir şekilli
numunelerde bulunan sonuçlara göre yaklaşık % 10 mertebesinde daha yüksektir.
Deney raporunda, numunenin prizma veya küp şekilli mi olduğu ve numune boyutları raporda
belirtilmelidir.
156