7.4.1 Kapsam
Bu deney, sertleşmiş betonun yoğunluğunun tayini için yapılır.
7.4.2 Prensip
Sertleşmiş beton numunesinin kütlesi ve hacmi tayin edilerek yoğunluğu hesaplanır.
7.4.3 Cihazlar
7.4.3.1 Kumpas ve cetvel, numune boyutlarını, ±% 0,5 sapma sınırları içerisinde ölçmeye uygun
olan.
7.4.3.2 Terazi, numuneyi, hem havada ve hem de su içerisinde tartmak için üzengi şekilli numune
kefesi olan ve kütleyi, % 0,1 doğrulukla tartabilen.
7.4.3.3 Su deposu, depo içerisindeki suyu, sabit seviyede tutmak için düzeneği olan ve kefedeki
numuneyi suya, sabit derinlikte, tam olarak batırmak için yeterli büyüklükte olan.
7.4.3.3 Havalandırmalı etüv, sıcaklığı (105 ±5) °C’de sabit tutabilen.
7.4.4 Deney numunesi
Deney numunesinin hacmi en az 1 litre olmalıdır. Kalıba dökülerek hazırlanmış numunede, agreganın
en büyük anma tane büyüklüğünün 25 mm’den daha büyük olması halinde, numune hacmi 50 D3’den
daha küçük olmamalıdır. Burada ; D, iri agreganın en büyük anma tane büyüklüğüdür.
Normal şartlardaki yoğunluk tayininde numune, teslim edildiği şekilde, olduğu gibi (bütün olarak)
deneye tâbi tutulur. Ancak, numune şekli veya büyüklüğünün, numuneyi olduğu gibi deneye tâbi
tutmaya uygun olmaması halinde deney, numuneden kesilerek veya kırılarak alınan daha küçük
parçada yapılır.
Deneyde, başlıklanmış numune kullanılmamalıdır.
7.4.5 Deney işlemleri
7.4.5.1 Genel
7.4.5.1.1 Kütle tayini
Bu standardda, kütlenin belirlenmesi esnasında numunenin bulunabileceği, aşağıda verilen üç durum
kabul edilmiştir:
a) Teslim alındığı (tabiî) durum,
b) Suya doygun durum,
c) Etüv kurusu durum.
7.4.5.1.2 Hacim tayini
Bu standardda, numune hacminin tayini için aşağıda verilen üç metot belirlenmiştir:
a) Su ile yer değiştirme (referans metot),
b) Numunenin gerçek ölçüleri kullanılarak hesaplama,
c) Küp şekilli numunelerde, belirtilmiş boyutların kontrol edilerek kullanılmasıyla hesaplama,
Not 1 – Kullanılan metodun hassasiyeti, numune hacminin ölçülmesi için seçilen metoda bağlıdır.
Hacmin, su ile yer değiştirme metodu ile ölçülmesi, en hassas sonucu verir. Gerçek ölçüler
kullanılarak hesaplamada hassasiyet daha düşük, belirtilmiş boyutların kontrol edilerek kullanılması
yoluyla hesaplamada ise en düşüktür.
Not 2 – Belirtilmiş boyutların kontrol edilerek kullanılmasıyla hesaplama metodunun sadece küp
numune ile sınırlandırılması, TS EN 12390-1’e göre diğer şekilli numune boylarındaki toleransın daha
fazla olmasından kaynaklanmaktadır.
7.4.5.2 Teslim alındığı (tabiî) durumdaki numune kütlesi
Numune, teslim alındığı durumda, kütlesinin % 0,1’i doğrulukla tartılır (mr ). Okunan kütle değeri,
kilogram olarak kaydedilir.
7.4.5.3 Suya doygun durumdaki numune kütlesi
Numune, (20 ±2) °C sıcaklıktaki su içerisine, 24 saat aralıkla yapılan tartımda kütle değişimi % 0,2’den
daha az hale gelinceye kadar batırırılır. Bu tartımlarda numune yüzeyindeki serbest su silinerek
temizlenir. Suya doygun numune kütlesi (ms ), kilogram olarak kaydedilir.
Not – Deneyden önce, en az 72 saat süreyle su içerisinde tutularak küre tâbi tutulan numunenin, sabit
doygun kütleye ulaştığı kabul edilir.
7.4.5.4 Etüv kurusu durumdaki numune kütlesi
Numune, (105 ±2) °C sıcaklıktaki hava dolaşımlı etüvde, 24 saat aralıkla yapılan tartımdaki kütle
değişimi % 0,2’den daha az hale gelinceye kadar tutulur. Daha sonra numuneler her tartımdan önce
157
oda sıcaklığına gelinceye kadar, kuru, hava sızdırmaz kapalı kap içerisinde veya desikatörde
bekletilerek soğutulduktan sonra tartılır. Etüv kurusu numunenin okunan kütlesi (mo), kilogram olarak
kaydedilir.
7.4.5.5 Su ile yer değiştirme yoluyla tayin edilen hacim
7.4.5.5.1 Genel
Numune, suya doygun duruma getirilmelidir.
Not 1 – Bu metot herhangi bir şekle sahip numunelerin hepsi için uygun olmakla birlikte, düzgün
geometrik şekle sahip olmayan numuneler için kullanılacak tek metottur.
7.4.5.5.2 Su içerisindeki kütle
Numunenin su içerisindeki kütlesi, aşağıda verilen işlem kullanılarak belirlenir.
Boş numune kefesi su içerisine tamamen batacak ancak depo tabanına değmeyecek şekilde su
deposu, yukarıya kaldırılır. Numune kefesinin görünür kütlesi ( mst ), kilogram olarak kaydedilir.
Not 1 – Alternatif olarak, kefe su içerisinde iken, terazinin sıfırlama ayarı dara alma yapılarak kefenin
görünür kütlesi dengelenmiş olur.
Numune, terazinin kefesine konur ve su deposu, numune tamamen suya batıncaya kadar yukarı
kaldırılır. Numune üzerindeki su derinliği, kefe su içerisinde boş halde tartırılırken, kefe üzerindeki su
derinliği ile aynı olmalıdır.
Not 2 – Numune ve terazi kefesinin yan yüzeylerinde hava kabarcıklarının bulunması engellenmelidir.
Suya batırılmış numune ve kefenin toplam görünür kütlesi (mst + mw ), kilogram olarak kaydedilir
7.4.5.5.3 Havadaki kütle
Numunenin havadaki kütlesi, aşağıda verilen işlem kullanılarak belirlenir.
Numune, terazinin kefesinden alınır ve nemli bez kullanılarak yüzeylerdeki su kurulanır. Numune
teraziye yerleştirilir ve havadaki kütle belirlenerek (ma ), kilogram cinsinden kaydedilir.
7.4.5.5.4 Numune hacminin hesaplanması
Numune hacmi, aşağıda verilen eşitlik kullanılarak hesaplanır:
7.4.5.5.5 Ölçümle elde edilen hacim
Numune hacmi, TS EN 12390-1’e göre, numunede yapılan boyut ölçümleri kullanılarak, m3 cinsinden
hesaplanır. Sonuç, on binde bir hanesine yuvarlatılarak gösterilir.
7.4.5.5.6 Belirtilmiş boyutlar kullanılarak elde edilen hacim (sadece küp numune için)
Küp numunenin, TS EN 12390-1’e uygun, kalibre edilmiş kalıp kullanılarak hazırlandığı teyit
edilmelidir.
Numune boyutları, TS EN 12390-1’e göre kontrol edilmelidir.
Küp numune hacmi, m3 cinsinden hesaplanmalı ve sonuç, on binde bir hanesine yuvarlatılarak
gösterilmelidir.
158
Şekil 1 – Beton numune hacminin su ile yer değiştirme metoduyla tayini için tipik kefe düzeneği
7.4.6 Deney sonuçları
Yoğunluk, numunenin tayin edilen kütlesi ve hacmi kullanılarak, aşağıda verilen eşitlik yardımıyla
hesaplanır :
Numunenin, deney anındaki durumu ve numune hacminin tayininde kullanılan deney metodu, deney
sonuçları ile birlikte kaydedilmelidir.
Yoğunluk tayini deney sonuçları, en yakın 10 kg/m3’e yuvarlatılarak gösterilmelidir.
159
