4.12.1 Kapsam :
Bu test metodu agregaların alkali silika yönünden reaktif olup olmadığını, tayin etmek için yapılır. Harç
çubuklarının, yüksek sıcaklıkta 1 Normal NaOH çözeltisi içindeki genleşmelerine dayanarak hızlı bir
şekilde tespitini hedeflemektedir.
4.12.2 Prensip:
Bu metodda, farklı karışımlara ait harç çubukları hazırlanır. Numuneler 24±2 saat sonra kalıptan
çıkarılır, Lab.No.ları verilir ve ilk boyları ölçülür. Numuneler sonra 80±2 ºC de saf suya daldırılıp 24±2
saat sonra çıkarılır ve sıfır ölçümleri alınır. Numuneler daha sonra 80±2 ºC sıcaklıktaki 1 Normal
NaOH çözeltisine konup periyodik (3 gün, 7 gün, 14 gün) genleşme ölçümleri yapılır. Test edilecek
agrega numunesi ve kesinlikle zararsız olduğu bilinen agrega numunesinin farklı karışım oranlarından
elde edilmiş 5 set harç çubukları hazırlanmalıdır.
4.12.3 Cihazlar :
4.12.3.1 Elek Seti
5,0mm
2,5 mm
1,25 mm
0,63 mm
0,315 mm
0,160 mm
4.12.3.2 Terazi : 1000 gr kapasiteli ve 1 gr hassasiyetli terazi.
4.12.3.3 Mezür: 200 ml ‘lik ml ölçekli mezur.
4.12.3.4 Mikser: Plastik kıvamdaki çimento harcını karıştırabilecek bir mikser.
4.12.3.5 Harç çubuk kalıpları : 25×25 mm kesitli 250-300 mm uzunluklu ( tercihen 285 mm) ,
uçlarında 6 mm çaplı, 20 mm uzunluklu ölçme pimleri monte edilebilen nitelikte olacak.
4.12.3.6 Sarsma Tablası: Kalıba dökülen betonu yerleştirecek bir sarsma tablası.
4.12.3.7 Referans ölçme çubuğu:
Boy ölçüm cihazının kalibrasyonu için gerekli olan ve her ölçüm öncesinde ve sonrasında ölçme
cihazının doğru ölçme yaptığını saptamak için kullanılacak olan bu çubuk yaklaşık numune boylarında
olmalıdır.
4.12.3.8 Alkali Tankı :
80 ºC sıcaklıktaki 1 Normal NaOH çözeltisine karşı (sıcaklık ve korozyona karşı) uzun süre dayanıklı
kap. Bu kap, harç çubuklarının birbirine temas etmeyecek ve tamamen NaOH çözeltisine daldırılmış
şekilde ve çözeltinin buharlaşmayıp normalitesinin değişmesine engel olacak şekilde sızdırmaz ve sıkı
bir şekilde kapatılabilen nitelikte olmalıdır. Eğer numuneler düşey konumda tutulacaksa numune
uçlarındaki çelik ölçme pimleri kaba temas etmemelidir.
4.12.3.9 Konkasör ve / veya Öğütücü :
İstenilen boyutta malzeme temin edebilecek şekilde ayarlanabilen laboratuvar tipi kırıcı ve/veya
öğütücü.
4.12.3.10 Saf Su Banyosu Cihazı :
İçerisine konan saf suyu 80 ºC sıcaklığa çıkarabilen ve bu sıcaklıkta suyun sıcaklığını sabit tutabilen
cihaz (sıcaklık ve korozyona karşı dayanıklı)
4.12.3.11 Ölçüm ünitesi : 0.002 mm hassasiyeti olan komparatör.
91
4.12.3.12 Kullanılan Malzeme ve Kimyasallar :
• 1 Normal NaOH çözeltisi : ( 1 Litre NaOH çözeltisi; 40 gr NaOH, 900 ml saf su içinde çözündükten
sonra, çözeltiye saf su ilave edilerek 1000 ml’ye tamamlanarak elde edilmelidir.
• Çimento : Na2O+0,658 K2O ilişkisi ile hesaplanan sodyum oksit eşdeğeri %’ si 0,9±0,1 olan
standarda uygun çimento.
• Alkali-Silika Reaksiyonu yönünden zararsız olduğu bilinen agrega.
(Sıcak karışım binder ve aşınma tabakalarında kullanılabilecek kalitedeki kalkerler uygun
olacaktır. Ancak harç çubukları dökülerek 14 günlük genleşme değerlerinin % 0.005’ten küçük
olduğu kontrol edilmelidir.)
• Saf su.
4.12.4.İşlem:
• Ocaktan temsili olarak alınan agrega numunesinden deney için yetecek miktarda alınıp,
konkasörde kırılıp öğütücü değirmende öğütülerek 5mm –0,160 mm arası malzeme elde edilir.
5mm, 2,5mm, 1,25mm, 0,63mm, 0,315mm, 0,160mm eleklerden elenir. Elekler üzerinde kalan
malzeme yıkanır ve kurutulur. Her elek üstü malzemeler ayrı ayrı torbalanır.
• Bu işlem deneyde kullanılacak zararsız agregaya da aynen uygulanır.
• Ocak malzemesinin hangi oranlarda zararsız olduğunu belirleyebilmek için farklı oranlarda
çalışmalar yapılır.
1.Grup: %100 orijinal ocak malzemesi.
2.Grup: % 60 orijinal ocak malzemesi ve % 40 zararsız olduğu bilinen malzeme karışımı.
3.Grup: % 45 orijinal ocak malzemesi ve % 55 zararsız olduğu bilinen malzeme karışımı.
4.Grup: % 30 orijinal ocak malzemesi ve % 70 zararsız olduğu bilinen malzeme karışımı.
5.Grup: % 15 orijinal ocak malzemesi ve % 85 zararsız olduğu bilinen malzeme karışımı.
• Dökümde kullanılacak agrega, çimento ve su miktarları ekte verilen Tabloda ki verilen miktarlarda
tartılır.
W/C : 0,44
Su miktarı (W) : 194 gr
Çimento miktarı (C) : 441 gr
Herbir grup karışım agrega miktarı : 1000 gr
Çizelge 47. Agrega gradasyonu
Elek Boyutları
Geçen Kalan Ağırlık %
5 mm 2,5 mm 10
2,5 mm 1,25 mm 25
1,25 mm 0,63 mm 25
0,63 mm 0,315 mm 25
0,315 mm 0.16 mm 15
• Herbir grup için 25x25x285 mm boyutlarında 3 adet harç çubuğu dökülür. Yani bir ocak numunesi
15 harç çubuğu ile test edilir.
• Kalıplama odası sıcaklığı 20 °C den düşük, 26 °C den fazla olmamalıdır, odanın nemi de % 50’
den az olmamalıdır.
• Karışım suyu, kalıplama odası, kür odasının sıcaklığı 23±2°C olmalıdır.
• Mikserde karıştırılan harç numunesi kalıplara iki tabaka halinde dökülür ve her tabaka sıkıştırılır.
Karıştırma işlemini takiben 2dak 15sn içerisinde kalıba yerleştirme işlemi tamamlanmalıdır.
• Kalıplara yerleştirilen harç numuneleri 24±2 saat kür odasında bekletilir.
• Bu süre sonunda kalıplardan çıkarılan harç çubukları numaralandırılır, kumpas ve 0,002
hassasiyeti olan komparatörle ilk okumaları yapıldıktan sonra su banyosuna konur.
• 80±2 °C saf su bulunan, su banyosunda 24±2 saat bekletilir.
92
• Bu süre sonunda su banyosundan çıkarılan harç çubuklarının 15±5 sn içinde sıfır okumaları aynı
hassasiyetle okunarak içinde 80±2 °C’de 1 Normal NaOH çözeltisi bulunan alkali tankına konur.
• Alkali tankında bekletilen harç çubuklarının periyodik olarak 3 gün, 7 gün ve 14 gün sonunda
okumaları alınır. (15±5 sn içinde)
• Bu okuma değerleri ile sıfır okuma değeri kıyaslanarak % genleşme değerleri hesaplanır.
Not: Deney süresince Alkali Tankındaki 1Normal NaOH çözeltisinin normalitesi kontrol edilmelidir.
4.12.5 Hesaplama ve Sonuçların Gösterilmesi:
Harç çubuklarının uzama miktarı (G) aşağıdaki eşitlikten % olarak hesaplanır.
G= [(L3,7,14) –Lo] / Li
Burada; L3,7,14 : Alkali tankında 80±2 °C ‘de, 1 Normal NaOH içersinde bekletilen 3.,7. ve 14. günde
okunan
Uzama değerleri.
Lo : 80±2 °C saf su bulunan, su banyosunda 24±2 saat bekletildikten sonra okunan
uzama
Değeri. ( Sıfır okuma)
L1
: Kalıptan çıkarılan harç çubuklarının ilk okuma değerleri.
Agreganın uzama yüzdesi, üç sonucun ortalama değeri olarak % 0,001 doğrulukla verilmelidir.
4.12.6 NaOH Çözeltisinin Normalitesinin Ölçülmesi :
• Büret içine 5N HCl konur. ( İlk hacim değeri kaydedilir.)
• Alkali tankından 20 ml NaOH çözeltisi behere alınır.
• Behere konan 20 ml NaOH çözeltisinin üzerine pembeleşene kadar birkaç damla fenolftalin
dökülür.
• Büretin vanası açılarak 5N HCl asit, 20 ml’lik fenolftalin katılmış NaOH çözeltisi üzerine azar azar
katılır. Bu sırada çözelti hızlı bir şekilde çalkalanmalıdır.
• Çözeltinin rengi pembeden beyaza döndüğü an vana kapatılır ve bürette titrasyon için harcanan
HCl miktarı büret üzerinden ikinci hacim değeri olarak okunur.
• Eğer büretteki hacim azalması 4 ml ise bizim NaOH çözeltimizin normalitesi 1’dir. Bu değer bizim
elde etmek istediğimiz deney standardımızdır.
• Aksi halde azalma miktarının 4 ml’den az yada fazla olması durumunda NaOH çözeltimizin
normalitesi 1 değildir. Çözelti 1 Normal durumuna getirmek için aşağıdaki eşitlikten yararlanılır.
N1 * V1 = N2 * V2 eşitliğinden NaOH çözeltisinin normalitesi hesaplanır.
( Asit ) ( Baz )
N1 : 5
V1 : Büretten okunan ml cinsinden eksilen hacim miktarı.
N2 : NaOH çözeltisinin normalitesi.
V2 : 20 ml
Örnek : Büretten eksilen miktar 3 ml olsun
N2 = (5*3) / 20 = 0,75
(Çözeltiye NaOH ilave edilerek normalite 1’e çıkarılmalıdır.)
Örnek : Büretten eksilen miktar 5 ml olsun
N2 = (5*5) / 20 = 1,25
(Çözeltiye su ilave edilerek normalite 1’e düşürülmelidir.)
93
Çizelge 48 Karışım Miktarları
3’lü Kalıp için malzeme miktarları (g)
1.karışım 2.kar Elek ışım 3.karışım 4.karışım 5.karışım
%100 %60 %40 %45 %55 %30 %70 %15 %85
5,0mm –
2,5mm *100 *60 **40 *45 **55 *30 **70 *15 **85
2,5mm –
1,25mm *250 *150 **100 *112,5 **137,5 *75 **175 *37,5 **212,5
1,25mm-
0,63mm *250 *150 **100 *112,5 **137,5 *75 **175 *37,5 **212,5
0,63mm-
0,315mm *250 *150 **100 *112,5 **137,5 *75 **175 *37,5 **212,5
0,315-
0,160mm *150 *90 **60 *67,5 **82,5 *45 **105 *22,5 **127,5
*Maviler:Orijinal malzeme (deney numunesi), **Kırmizı: Zararsız malzeme
Her bir karışımdaki Agrega miktarı:1000g, Çimento miktarı:441g, Su miktarı:194g
94
